Паян, ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, Етӗрне районӗнчи Тури Ачак ялӗнче чӑннипех те асра юлмалли кун пулнӑ. Унта сухапуҫ уявӗ иртнӗ. Уява вара Леонид Якубович та хутшӑннӑ. Паллӑ телеертӳҫӗ ҫураки епле пынипе интересленнӗ.
Малтанах хӑнасем «Ленинская искра» колхоз председателӗнче чылай ҫул вӑй хунӑ Аркадий Айдакӑн палӑкӗ патне чечек хунӑ. Унтан ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьевпа Леонид Якубович чӑваш хресченӗн музейне ҫитнӗ. Ӑна 1983 ҫулта Аркадий Айдак йӗркеленӗ. Палӑртмалла: юлашки виҫӗ ҫулта музей ҫӗнелнӗ.
Кайран хӑнасем шкул ачисемпе пӗрле улмуҫҫисем лартнӑ. Леонид Якубович вӗсем мӗнле ӳснине пӑхмашкӑн Тури Ачака килсе тӑма хирӗҫ маррине пӗлтернӗ.
Леонид Якубовияпа ытти хӑнасем ҫӗрулми лартнӑ ҫӗре те хутшӑннӑ. Михаил Игнатьев, Леонид Якубович тата Раҫҫей Геройӗ Николай Гаврилов вӗсене хресчен ӗҫе ют маррине кӑтартнӑ. Михаил Игнатьевпа Леонид Якубович трактор рулӗ умне ларса сухапуҫ уявне уҫнӑ.
Леонид Якубович Чӑваш Ене яланах тулли кӑмӑлпа килнине каланӑ.
Вӗсен хушшинче такам та пулчӗ: вӗрентекенӗ те, вӗренекенӗ те, пуҫлӑхӗ те, пуҫлӑха пӑхӑнаканӗ те, библиотекарӗ те, калем ӑсти те, авторӗ те, авторӗн геройӗ те. Сӑмахӑм — Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн «Республика» хаҫачӗ «Выдающиеся люди вашего района» (чӑв. Сирӗн районӑн пултаруллӑ ҫыннисем) интернет-конкурсӑн ҫӗнтерӳҫисене чыслани пирки.
Чӑваш наци вулавӑшӗнче паян иртнӗ темиҫе мероприятирен пӗри шӑпах ҫакӑ пулчӗ те. Ӑна республикӑн парламент пурнӑҫне 20 ҫул ҫутатса тӑракан пичет кӑларӑмӗ хӑйӗн 20 ҫулхине халалласа ҫавра сӗтел евӗр йӗркелерӗ.
Ҫур ҫула тӑсӑлнӑ интернет-конкурс вӑхӑтӗнче пӑтӑрмах та пулса иртрӗ. Ҫӗнтерес тесе хӑш-пӗр автор хальхи интернет технологийӗсемпе усӑ курса хӑйшӗн суя сасӑсем хушма пӑхрӗ. Теприсем конкурента сирес тесе те ҫапла хӑтланчӗҫ пулмалла. Апла-и, капла-и, чи-чи лайӑх материал авторӗсене палӑртрӗҫ-палӑртрӗҫех. Кашни районтан пӗрер ҫынна чысларӗҫ паян. Вӗсенчен чи-чисене, абсолютлӑ ҫӗнтерӳҫӗсене, ик автора уйӑрса илчӗҫ. Ку ята Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Мишеркассинчи чӑваш чӗлхипе литературин учителӗ Светлана Храмова тата Етӗрне районӗнчи тӗп вулавӑшри сектор заведующийӗ Наталья Мазюкова тивӗҫрӗҫ.
Кӑҫал республикӑри ҫул-йӗр шӑтӑк-путӑклӑ пулни пирки кашни кӗтесрех калаҫаҫҫӗ. Анчах ку таранччен кунашкаллине курманччӗ-ха. Канмалли кунсенче Чӑваш Енри пӗр автоҫул йӑтӑнмах тытӑннӑ.
Ку — «Етӗрне – Николаевское» ҫул ҫинче. Унта самаях пысӑк шӑтӑк пулса кайнӑ. Ку водительсемшӗн хӑрушӑ.
Асфальта йӑтӑннӑ-йӑтӑнман сапланӑ-ха. Анчах вӑхӑтлӑха ҫеҫ ку. Пысӑк шӑтӑк тӗлӗнчен водительсем асӑрханса иртеҫҫӗ халӗ.
Хӑшӗ-пӗри пӗлтернӗ тӑрӑх, шӑтӑк пӑрӑх тӗлӗнче пулнӑ. Унта хальлӗхе шыв-мӗн. Вӑл сӑрхӑнса пӗтсенех ҫула йӗркене кӗртме палӑртнӑ теҫҫӗ.
Кӑҫал «Урожай» спорт обществин кубокне ҫӗнсе илессишӗн 14 команда тупӑшнӑ. Матчсем пӗр уйӑх иртнӗ: Ҫӗрпӳ, Етӗрне, Йӗпреҫ, Комсомольски районӗсенче.
Пӗтӗмлетӳ вӑййи «Шупашкар-Арена» Пӑр керменӗнче иртнӗ. Етӗрнесене Шупашкар районӗ ҫӗнтернӗ. Йӗпреҫсем вара каҫалсене хыҫа хӑварнӑ.
Унтан Йӗпреҫ тата Етӗрне районӗсем тӗл пулнӑ. Йӗпреҫсем етӗрнесене 5:2 шутпа ҫӗнтернӗ. Виҫҫӗмӗш вырӑншӑн тупӑшса Комсомольски районӗ Шупашкар районне ҫӗнтернӗ.
Шупашкарта пахча ҫимӗҫе, аш-какая, сӗте йӳнӗ хакпа сутма ял хуҫалӑх продукцийӗн ярмӑркки ӗҫлеме пуҫланине, унта район хутшӑнассине эпир пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, унта шӑматкунсерен ҫитме пулать.
Ярмӑрккӑ ӗҫлеме пуҫланӑ пӗрремӗш шӑматкунхине, пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, Ҫӗрпӳ тӑрӑхӗнчисем килсе ҫитнине те эпир ҫырнӑччӗ.
Ярмӑрккӑна пуҫтарӑннисем аш-какайпа, пылпа, пахчаҫимӗҫпе, кӗрпепе, ҫӑмартапа тата ыттипе суту-илӳ тунӑ. Республикӑн Ял хуҫалӑх министерстви хаксем лавккарисенчен йӳнӗрех пулнине ӗнентерет. Ҫӗрулмине, акӑ, килограммне 10 тенкӗпе сутнӑ.
Ярмӑркка ака уйӑхӗн 2-мӗшӗчченех кашни шӑматкунсерен ирхи тӑххӑртан тытӑнса кӑнтӑрла иртни виҫҫӗччен ӗҫлӗ.
Иртнӗ шӑматкун Шупашкар районӗнчисем сутма тухнӑ, 19-мӗшӗнче етӗрнесем килӗҫ, 26-мӗшӗнче — каҫалсем, акан 2-мӗшӗнче — муркашсем.
Ҫак кунсенче Етӗрне районӗнчи Пӗрҫырланта районти тӗрлӗ ялсенчен пухӑннӑ 7 ушкӑн волейбол ӑмӑртӑвне хутшӑннӑ. Ку ӑмӑртусем кӑҫалхипе Чурпай ялӗнче пурӑннӑ Сергей Станиславович Григорьева асра тытса 3-мӗш хут иртнӗ.
Сергей Григорьев хӑй вӑхӑтӗнче вырӑнти Тимирязев ячӗллӗ колхоз ертӳҫи, унтан чылай вӑхӑт хушши Етӗрнери электрокомпани пуҫлӑхӗ пулса тӑрӑшнӑ. Халӑх ӑна темиҫе хутчен те район депутачӗ пулма суйланӑ. Депутат тивӗҫӗсене вӑл яланах чыслӑн пурнӑҫланӑ. Спорта юратакансем «Заря» (Шурӑмпуҫ") футбол команди йӗркелесен вӑл вӗсене куллен пулӑшма майсем тупма пултарнӑ, Пӗрҫырлан ял тӑрӑхӗнчи «Сӑрьен» тата «Илем» юрӑ ансамблӗсене те яланах спонсорла пулӑшу панӑ.
Пухӑннисем малтанах Сергей Григорьева ырӑ сӑмахсемпе аса илчӗҫ: Пӗрҫырлан ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Степанова Н.Ю, вырӑнти депутат Мурзин Николай Михайлович инженер, пӗрле ӳссе ҫитӗннӗ, афган вӑрҫине хутшӑннӑ Козлов Александр Владимирович пухӑннисене ӑмӑртура ӑнӑҫусем сунчӗҫ.
Ҫӗнтерӳҫӗ ятне кӑҫалхипе иккӗмӗш хутчен Асламасран килнӗ «Асламасы» волейбол команди ҫӗнсе илчӗ, куҫса ҫӳрекен кубока тивӗҫрӗ.
Етӗрне районӗнчи автотранспорт предприятийӗ унта ӗҫлекен ҫынна ӗҫ укҫи тӳлемест. Прокуратура кун тӗлӗшпе тӗрӗслев ирттернӗ те ӗҫлекенсен правине пӑхӑнманнине тупса палӑртнӑ.
Тӗрӗслев вӑхӑтӗнче предприяти ӗҫ укҫине пӗтӗмпе 1 миллион тенкӗ ытла тӳлеменни тӑрӑ шыв ҫине тухнӑ. Ҫавна май район прокуратурин ӗҫченӗсем суда 85 заявлени ҫырнӑ.
Суд прокурор ыйтнине тивӗҫтернӗ. Етӗрне автотранспорчӗн предприятине ҫак йӗркесӗрлӗхе пӗтерме ыйтса представлени ҫырнӑ.
Етӗрне районӗнчи Урпаш ялӗнче ҫуралнӑ Ксюша Максимова комӑна кӗрсе ӳкни мана та ыттисем пекех пӑшӑрхантарать. Унӑн шӑпишӗн нумайӑшӗ кулянать. Ахӗртнех, чылайӑшӗн ыйту хыҫҫӑн ыйту ҫуралать. Чӑннипе, блогерсем Ксюша пульницӑра выртнине, вӑл комӑра пулнине тӗнче тетелӗнче хускатман-тӑк эпир, тен, ун пирки пӗлместӗмӗр те. Кунашкал миҫе тӗслӗх ҫине ҫӳлтисем куҫ хупса ирттереҫҫӗ? Пирӗн ҫапла, халӑх пӗлесрен, калаҫасран хӑраҫҫӗ.
Халӗ Ксюшӑна Канадӑри тухтӑрсем пулӑшма хатӗрринине пӗлсен, пытармастӑп, чунтан савӑнтӑм. Ара, пирӗннисем, Раҫҫейрисем, нимпе те пулӑшаймаҫҫӗ-ҫке-ха. Мӗншӗн? Мӗншӗн пирӗн медицина вӑйсӑр? Мӗншӗн пирӗн ют ҫӗршыври клиникӑсенчен пулӑшу ыйтмалла? Мӗншӗн пин-пин ҫын вӑйсӑр медицинӑна пула вӑхӑтсӑр куҫ хупать? Ют ҫӗршыври тухтӑрсем сипленмешкӗн сахал мар укҫа ыйтаҫҫӗ-ҫке-ха. Ирӗксӗрех халӑхран пухма, пӗрчӗн-пӗрчӗн пухма тивет.
Чӑваш Енре осеопетрозпа чирлекен ача нумай. Вӗсене Мускавра пулӑшаҫҫӗ-ха, анчах пур чухне те мар. Чӑваш Енри кунашкал чирпе аптӑракан миҫе ача Израиьти клиникӑра сипенмен-ши?
Чӑваш Енре чи лайӑх культура учрежденийӗсене тата вӗсенче тӑрӑшакан пултаруллӑ ӗҫченсене палӑртма конкурс ирттернӗ. Кӑҫалхине 61 заявка пырса ҫитнӗ: 37-шӗ — муниципалитет культура учрежденийӗсенчен, 24-шӗ — муниципалитет учреждейӗсенче ӗҫлекенсенчен.
«Ача-пӑча ӳнер шкулӗнчи чи лайӑх педагогика ӗҫченӗ» тата «Муниципалитет музейӗнчи чи лайӑх ӗҫчен» номинацие пӗрер заявка тӑратнипе ку енӗпе ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртман.
Чи лайӑх культурӑпа кану учрежденийӗсенчен Улатӑр районӗнчи Октябрьскинчи, Элӗк районӗнчи Питӗшкассинчи, Патӑрьел районӗнчи Пӑлапуҫ Пӑшьелти, Комсомольски районӗнчи Урмайри, Муркаш районӗнчи Шетмӗпуҫӗнчи, Пӑрачкав районӗнчи Напольное ялӗнчи, Шӑмӑршӑ районӗнчи Кивӗ Чукалти, Етӗрне районӗнчи Лапракассинчи, Тӑвай районӗнчи Мушарти культура ҫурчӗсене палӑртнӑ.
Хура халӑхӑн пуҫне Раҫҫей патшалӑхӗн влаҫӗнче ларакансем минретсех пыраҫҫӗ. Спорт мероприятийӗсенче тӗл пулакан пӗр пулӑма эп урӑхла ниепле те урӑх ӑнлантарма пултараймастӑп. Сӑмахӑм чӑваш ялавӗ пирки. Пӗр хут асӑрхасан — юрӗччӗ, нормӑран тухса ӳкнӗ пулӑм теме пулӗччӗ. Ҫук вӗт, сахал мар тӗл пулать — спорт мероприятийӗсенче чӑваш ялавӗ валли тимлӗх уйӑрмаҫҫӗ. Пӑхатӑн та, хӑш-пӗр ял тӑрӑхӗ Чӑваш Республикинчен тухса ӳкнӗнех туйӑнать. «Ху чӑваш пулнишӗн ӑҫта сан мӑнаҫлӑх? Пирӗн асаттесемпе мӑн асаттесем ҫав виҫӗ тӗслӗ ялава кӑна мухтама хӑйсен пуҫӗсене хунӑ-ши?» — текен ыйту парас килет вӗсене.
Хам спорт мероприятисенче пулмастӑп, анчах та хыпарсене лартнӑ май хӑш чухне вӗсенче ӳкернӗ сӑнсемпе паллашма тивет. Ав, пӗрине пӑхнӑ май спорт залӗнче Раҫҫейӗн тата Чӑваш Енӗн ялавӗсем ҫакӑнса тӑнине куртӑм. Мухтамалла пек. Анчах Раҫҫей ялавӗ чиперех ҫакӑнса тӑрать пулсан, пирӗн республикӑнни — усӑнса аннӑ. Ҫакна никам та асӑрхамасть, сахал мар пухӑннӑ халӑх кунта нимӗнле йӗркесӗрлӗх те ҫук тесе шутлать. «Ара мӗн ара? Усӑнса аннӑ?
+20.3 °C